Chính phủ Mỹ chính thức đóng cửa một phần từ đầu tháng này và trong bối cảnh cả Đảng Cộng hòa lẫn Đảng Dân chủ kiên quyết giữ lập trường về vấn đề ngân sách, nhiều người tin rằng tình trạng này có thể kéo dài.
Một kịch bản như thế đe dọa gây tác động dây chuyền đến kinh tế Mỹ. Chẳng hạn, theo AP, nhiều cơ quan liên bang đóng cửa và khoảng 750.000 nhân viên dự kiến bị cho nghỉ việc tạm thời.
Tác động lần này có thể nghiêm trọng hơn những đợt đóng cửa trước đó do Tổng thống Donald Trump đang gấp rút cắt giảm mạnh các cơ quan chính phủ và đe dọa biến việc cho nghỉ tạm thời thành sa thải hàng loạt.
Trong bối cảnh đó, theo đài Al Jazeera, giới phân tích nhận định người tiêu dùng có thể bắt đầu chi tiêu ít hơn trong những tháng tới. Trong số này, những người tạm thời không đi làm hoặc mất việc có thể ngừng mua sắm, đặc biệt là các mặt hàng giá trị lớn. Không dừng lại ở đó, nhiều hoạt động liên bang bị cắt giảm hoặc ngưng trệ, như cấp vốn vay hoặc giấy phép, từ đó làm chậm hoạt động kinh tế.
Việc chính phủ đóng cửa đe dọa gây tác động dây chuyền đến kinh tế Mỹ. Trong ảnh: Người dân mua sắm tại một cửa hàng bách hóa ở bang New Jersey. Ảnh: AP
Trước cảnh kinh tế Mỹ đang đối mặt với tăng trưởng chậm lại, áp lực lạm phát dai dẳng và bất ổn tài chính gia tăng, việc đóng cửa chính phủ lúc này chỉ càng kéo theo nhiều hệ quả khác đối với kinh tế thế giới. Trang Euronews đã nêu ví dụ về tác động đến hoạt động của các doanh nghiệp thương mại châu Âu.
Chỉ cần hoạt động kinh tế Mỹ chậm lại một chút cũng sẽ khiến nhập khẩu giảm, làm nhu cầu với hàng hóa từ các công ty châu Âu giảm theo, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng, doanh thu và lợi nhuận của họ. Các nhà kinh tế ước tính nếu chính phủ Mỹ đóng cửa trong 2 tuần, GDP của Liên minh châu Âu (EU) sẽ giảm khoảng 4 tỉ euro. Con số này sẽ lên đến 16 tỉ euro nếu việc đóng cửa kéo dài 8 tuần.
Một tác động đáng chú ý khác liên quan đến thị thực và nhập cư. Tờ The Economic Times (Ấn Độ) lưu ý thời gian xử lý thị thực và hộ chiếu thường bị chậm lại trong những lần đóng cửa trước đây. Lần này, Đại sứ quán Mỹ tại Ấn Độ cho biết các dịch vụ hộ chiếu và thị thực theo lịch hẹn tại Mỹ cũng như tại các đại sứ quán và lãnh sự quán Mỹ ở nước ngoài sẽ tiếp tục trong thời gian ngân sách bị tạm ngưng nhưng tùy tình hình thực tế.
Dù vậy, đại sứ quán Mỹ tại nhiều nước cũng thông báo việc liên lạc với công chúng, cập nhật trên mạng xã hội và thông báo sẽ bị tạm ngưng, trừ những cảnh báo khẩn cấp về an toàn hoặc an ninh.
Việc chính phủ Mỹ đóng cửa khiến dòng chảy dữ liệu kinh tế liên bang bị ngưng trệ, trong bối cảnh các nhà hoạch định chính sách đang bất đồng về thị trường lao động và lạm phát.
 |
| Việc chính phủ Mỹ đóng cửa hôm 1/10 có thể kéo theo tác động kinh tế trong ngắn hạn. Ảnh: Reuters. |
Nếu nhìn vào lịch sử, việc đóng cửa chính phủ khó có khả năng để lại dấu ấn lâu dài đối với nền kinh tế Mỹ, ngay cả khi động thái này khiến giới hoạch định chính sách và nhà đầu tư phải ra quyết định trong tình trạng “mù mịt” về dữ liệu, theo Reuters.
Trong nửa thế kỷ qua, 20 lần chính phủ Mỹ đóng cửa thường kéo dài trung bình 8 ngày – khoảng thời gian quá ngắn để việc ngừng cung cấp một số dịch vụ công và trả lương cho nhân viên liên bang có thể ảnh hưởng nền kinh tế.
Lần đóng cửa chính phủ kéo dài kỷ lục 35 ngày trong giai đoạn 2018-2019 cũng để lại ít tác động lâu dài đối với nền kinh tế và thị trường tài chính Mỹ.
Tuy nhiên, đợt đóng cửa mới đây vẫn khiến giới đầu tư và các quan chức phụ trách điều hành kinh tế đau đầu tìm cách giải quyết.
Làn sóng sa thải hàng loạt
Dù hàng trăm nghìn nhân viên liên bang bị cho nghỉ việc tạm thời (furlough), các nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế thường bỏ qua mức độ tác động bởi họ sẽ được trả lương bù và quay lại làm việc khi chính phủ mở cửa trở lại.
Theo quy luật, mỗi tuần đóng cửa chính phủ thường khiến mức tăng trưởng GDP giảm khoảng 0,2% nhưng chỉ số này có thể phục hồi nhanh chóng khi chính phủ quay trở lại hoạt động, theo CNN.
 |
| Hàng trăm nghìn nhân viên liên bang có nguy cơ mất việc. Ảnh minh họa: Reuters. |
Điều đó hoàn toàn có thể lặp lại trong lần này, đặc biệt nếu đợt đóng cửa sắp tới chỉ kéo dài ngắn ngủi. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định đợt đóng cửa chính phủ vào hôm 1/10 khiến tình hình trở nên tiêu cực.
Khác với trước đây, chính quyền ông Trump đã đe dọa sẽ tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên liên bang trong đợt đóng cửa này.
Bà Stephanie Roth, nhà kinh tế tại Wolfe Research, cho rằng quyết định cho thôi việc hàng trăm nghìn nhân viên liên bang “sẽ là một vấn đề kinh tế rất lớn” và không thể duy trì trong trung hạn.
Thậm chí, việc sa thải vĩnh viễn sẽ tác động lâu dài, buộc giới đầu tư và kinh tế gia phải đánh giá lại thiệt hại đối với nền kinh tế Mỹ.
Fed thiếu dữ liệu quan trọng
Trong vòng 4 tuần tới, các quan chức Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải đưa ra quyết định về lãi suất, dựa trên các đánh giá của họ về thị trường lao động và lạm phát.
Trong thời gian chính phủ ngừng hoạt động, Fed buộc phải dựa vào một số dữ liệu từ khu vực tư nhân, vốn chỉ được xem là “bản thay thế” cho các con số chi tiết từ Cục Thống kê Lao động (BLS), Cục Phân tích Kinh tế (BEA) và Cục Điều tra Dân số.
“Tôi thực sự tiếc rằng chúng ta sẽ không có được số liệu chính thức đúng vào thời điểm đang cần xác định xem nền kinh tế liệu có đang trong giai đoạn chuyển hướng hay không”, Chủ tịch Fed Chicago Austan Goolsbee nói trên kênh Fox Business.
Vào tháng trước, Fed đã hạ lãi suất lần đầu kể từ tháng 12 năm ngoái do lo ngại về thị trường việc làm.
Tuy nhiên, các dự báo đi kèm quyết định này cho thấy một số nhà hoạch định chính sách vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng vào dữ liệu thị trường việc làm có thể trở thành “lời biện minh” cho việc tiếp tục cắt giảm lãi suất trong ngắn hạn.
Giờ đây, họ có nguy cơ không kịp xem báo cáo việc làm hàng tháng của BLS (dự kiến công bố vào ngày 3/10) trước cuộc họp chính sách ngày 28-29/10, nếu đợt đóng cửa chính phủ kéo dài nhiều tuần như lần gần nhất dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Ngay ngày đầu tiên chính phủ Mỹ đóng cửa, tình thế tiến thoái lưỡng nan đã hiện rõ. Báo cáo từ ADP cho thấy các doanh nghiệp bất ngờ cắt giảm 32.000 việc làm trong tháng 9, đánh dấu 3-4 tháng gần đây ghi nhận việc làm tư nhân sụt giảm.
Đồng thời, những đợt điều chỉnh lớn gần đây trong dữ liệu BLS, cộng với việc ông Trump sa thải lãnh đạo cơ quan này hồi tháng 8, đã làm suy giảm uy tín của BLS, thậm chí thúc đẩy sự quan tâm đến các nguồn dữ liệu thay thế trong đó có ADP.
“Những lo ngại ngày càng gia tăng về tính toàn vẹn của dữ liệu kinh tế chính phủ cũng như việc chính phủ đóng cửa đã đẩy mạnh nhu cầu mở rộng phạm vi dữ liệu mà chúng tôi sử dụng, bao gồm cả báo cáo việc làm quốc gia của ADP”, Matthew Martin, nhà kinh tế trưởng Mỹ tại Oxford Economics, cho biết.
Theo ông Martin, sự sụt giảm việc làm tư nhân trong báo cáo của ADP phản ánh thực trạng các doanh nghiệp đang dè dặt trong việc tuyển thêm nhân sự.
Với dữ liệu thị trường lao động yếu hơn và nguy cơ rơi vào tình trạng thiếu hụt thông tin nếu chính phủ đóng cửa kéo dài, các chuyên gia sẽ điều chỉnh dự báo cắt giảm lãi suất từ tháng 12 sang tháng 10 trong kịch bản cơ sở sắp tới.
Nhiều phiền toái và lộn xộn
Trong khi hàng trăm nghìn nhân viên liên bang bị sa thải tạm thời và nhiều dịch vụ công quan trọng bị “đóng băng”, đợt đóng cửa chính phủ Mỹ hiếm khi làm thay đổi đáng kể cục diện kinh tế.
Trên thực tế, chi tiêu tiêu dùng trong các tháng bị ảnh hưởng bởi những lần đóng cửa trước đây vẫn tăng trung bình khoảng 0,5%.
Trong đợt đóng cửa dài nhất lịch sử – 35 ngày, từ cuối tháng 12/2018 sang tháng 1/2019, dưới thời ông Trump – tiêu dùng trong 2 tháng giảm trung bình 0,3%.
Hiện, Phố Wall vẫn tỏ ra thờ ơ với rủi ro từ việc chính phủ đóng cửa, và chứng khoán Mỹ vẫn gần mức kỷ lục.
Các nhà đầu tư lâu năm nhìn nhận những lần đóng cửa trước đây thường không ảnh hưởng lớn đến thị trường.
Theo Truist Wealth, từ năm 1976, chỉ số S&P 500 trung bình không thay đổi trong các lần chính phủ đóng cửa. Thậm chí, chứng khoán Mỹ còn tăng 10% trong đợt đóng cửa bắt đầu cuối năm 2018.
“Các đợt đóng cửa chính phủ trước đây giống như một trận bão tuyết hay bão lớn, làm trì hoãn các hoạt động rồi nhanh chóng phục hồi sau đó”, Keith Lerner, Giám đốc đầu tư tại Truist Wealth, nhận định.
Trong khi đó, Bob Elliott, Giám đốc đầu tư tại Unlimited Funds, cho biết thị trường vẫn đang đi theo “kịch bản cũ” hay đợt đóng cửa chính phủ sẽ không mấy ảnh hưởng đến kinh tế. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng với những mối đe dọa đặc biệt lần này, tình hình có thể khác với trước đây.
Bầu không khí chính trị Mỹ, cùng với sự gia tăng ảnh hưởng của các nhóm cực đoan trong cả hai đảng khiến việc đạt được thỏa thuận để mở cửa lại chính phủ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Chính phủ Mỹ ngày 1/10 đã bắt đầu đóng cửa phần lớn các hoạt động do sự chia rẽ sâu sắc giữa lưỡng đảng tại Washington, khiến Quốc hội và Nhà Trắng không thể đạt được thỏa thuận về ngân sách.
Đây là lần thứ 15 chính phủ đóng cửa kể từ năm 1981, và các chuyên gia cảnh báo rằng tình trạng đóng cửa có thể kéo dài hơn so với các lần trước.
Sự bế tắc bắt nguồn từ việc Thượng viện Mỹ bác bỏ một biện pháp chi tiêu ngắn hạn, vốn sẽ duy trì hoạt động của chính phủ cho đến ngày 21/11.
Đảng Dân chủ phản đối dự luật này do Đảng Cộng hòa từ chối gắn kèm việc gia hạn trợ cấp y tế cho hàng triệu người Mỹ, dự kiến hết hạn vào cuối năm.
Trong khi đó, Đảng Cộng hòa nhấn mạnh rằng vấn đề này cần được giải quyết riêng biệt, không nên đưa vào dự luật chi tiêu tạm thời.
Mặc dù việc chính phủ đóng cửa không tự động dẫn đến một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn diện, nhưng nó gây ra những gián đoạn lớn cho nhiều khía cạnh của cuộc sống người Mỹ.
Tòa nhà Quốc hội Mỹ được thắp sáng vào cuối ngày 30/9/2025, vài giờ trước khi lệnh đóng cửa một phần chính phủ có hiệu lực tại Washington, DC. Ảnh: ABC News
Mỗi cơ quan liên bang có kế hoạch đóng cửa riêng, xác định những nhân viên chính phủ nào là thiết yếu. Khoảng 750.000 nhân viên liên bang bị tạm nghỉ việc, trong khi nhiều người khác phải làm việc không lương, bao gồm cả quân nhân Mỹ, cho đến khi ngân sách mới được phê duyệt.
Báo cáo việc làm tháng 9 – một trong những dữ liệu kinh tế được theo dõi sát sao dự kiến được công bố vào ngày 3/10 – có thể sẽ không được công bố.
Các hoạt động như kiểm tra môi trường, an toàn thực phẩm, và vận hành công viên quốc gia có thể bị tạm dừng. Du lịch hàng không cũng có nguy cơ bị chậm trễ hoặc hủy chuyến do nhân viên kiểm soát không lưu và an ninh làm việc không lương.
Mỗi ngày chính phủ Mỹ đóng cửa gây thiệt hại khoảng 400 triệu USD, ảnh hưởng đến 1.700 tỷ USD chi tiêu cho các hoạt động của cơ quan chính phủ, chiếm khoảng 1/4 tổng ngân sách 7.000 tỷ USD của chính phủ.
Phần lớn số tiền còn lại được dành cho các chương trình y tế và hưu trí, cũng như trả lãi cho khoản nợ công 37.500 tỷ USD đang ngày càng tăng.
Đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử nước Mỹ kéo dài hơn 35 ngày trong tháng 12/2018 và tháng 1/2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, do tranh chấp về an ninh biên giới.
Không giống như những lần đóng cửa trước, lần này, Tổng thống Donald Trump, người đang thúc đẩy kế hoạch cải tổ triệt để chính phủ liên bang, đã cảnh báo rằng việc đóng cửa có thể dẫn đến những hành động “không thể đảo ngược”, bao gồm cắt giảm thêm việc làm và các chương trình liên bang.
Ông Russell Vought, Giám đốc Ngân sách của Trump, đã đe dọa sa thải loạt nhân viên liên bang vĩnh viễn nếu chính phủ đóng cửa, làm gia tăng căng thẳng với Đảng Dân chủ.
Trong bối cảnh Đảng Cộng hòa kiểm soát cả Thượng viện và Hạ viện, các quy tắc lập pháp yêu cầu ít nhất 60/100 Thượng nghị sĩ đồng ý với dự luật chi tiêu, nghĩa là cần ít nhất 7 phiếu từ Đảng Dân chủ để thông qua.
Tuy nhiên, Đảng Dân chủ đang chịu áp lực từ những người ủng hộ để đạt được chiến thắng về chính sách y tế trước cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026. Họ muốn đảo ngược một phần luật thuế của ông Trump, vốn cắt giảm tài trợ cho Medicaid, và gia hạn trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA).
“Tất cả những gì họ muốn làm là cố gắng bắt nạt chúng tôi. Và họ sẽ không thành công”, lãnh đạo Đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer tuyên bố trong bài phát biểu tại hội trường hôm 30/9, một ngày sau cuộc họp tại Nhà Trắng với ông Trump và các lãnh đạo quốc hội khác, kết thúc với sự bất đồng quan điểm giữa hai đảng.
Giáo sư Robert Pape từ Đại học Chicago cho biết, bầu không khí chính trị Mỹ phân cực bất thường sau vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, cùng với sự gia tăng ảnh hưởng của các nhóm cực đoan trong cả hai đảng, khiến việc đạt được thỏa thuận để mở cửa lại chính phủ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
“Các quy tắc chính trị đang thay đổi mạnh mẽ và chúng ta không thể biết chắc chắn điều này sẽ kết thúc ở đâu”, Giáo sư Pape, người nghiên cứu về bạo lực chính trị, cho biết, nhấn mạnh rằng cả hai bên đều đối mặt với áp lực từ hàng chục triệu người ủng hộ, khiến việc nhượng bộ trở thành thách thức lớn.
Hiện tại, chưa có dấu hiệu rõ ràng về cách giải quyết bế tắc này. Với khoản nợ quốc gia ngày càng tăng, lên tới 37.500 tỷ USD, và các chương trình y tế, hưu trí chiếm phần lớn ngân sách, cuộc chiến ngân sách này không chỉ là vấn đề tài chính mà còn phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong nền chính trị Mỹ.
Minh Đức (Theo Reuters, Anadolu)
