Dung nham trong núi lửa có thể thiêu rụi mọi thứ chỉ trong vài giây. Nhưng nếu cả nhân loại cùng đổ rác vào đó, liệu hành tinh này có sạch hơn?
Nghe có vẻ hợp lý, nhưng thực tế lại là… ác mộng
Rác thải là vấn đề nhức nhối toàn cầu với hơn 2 tỷ tấn rác thải sinh hoạt mỗi năm. Trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp triệt để, không ít người từng đặt câu hỏi: tại sao không tận dụng những miệng núi lửa nóng hơn 1.000 độ C để đốt sạch rác?
Theo What If, ý tưởng này thoạt nhìn có vẻ khả thi: nhiệt độ cao có thể thiêu hủy nhựa, cao su, kim loại nhẹ và rác hữu cơ trong tích tắc. Tuy nhiên, khoa học nhanh chóng chỉ ra một sự thật phũ phàng: dung nham tuy nóng, nhưng không phải “cỗ máy hủy diệt vô giới hạn”.
Khối lượng rác toàn cầu khổng lồ đến mức không một miệng núi lửa nào đủ sức “nuốt” kịp. Chưa kể việc vận chuyển rác từ khắp nơi trên thế giới đến vài ngọn núi lửa đang hoạt động là một bài toán hậu cần gần như bất khả thi, vừa tốn kém, vừa nguy hiểm.
Không khí sẽ độc hơn, núi lửa có thể phát nổ
Ngay cả khi vượt qua rào cản về vận chuyển, viễn cảnh “ném rác vào núi lửa” vẫn ẩn chứa hàng loạt mối nguy về môi trường và địa chất. Khác với các lò đốt công nghiệp hiện đại được trang bị hệ thống lọc khí, núi lửa phun thẳng toàn bộ khí độc vào bầu khí quyển.
Rác nhựa và các hợp chất tổng hợp khi cháy ở điều kiện không kiểm soát có thể sinh ra dioxin, furan. Đây là những chất gây ung thư mạnh, cùng lượng lớn khí nhà kính như CO₂ và methane.
Nếu áp dụng trên quy mô toàn cầu, lượng khí độc sinh ra sẽ vượt quá khả năng tự làm sạch của khí quyển, làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu.
Chưa dừng lại ở đó, việc đổ rác lạnh và ẩm vào hồ dung nham sôi sục có thể gây ra các phản ứng nổ dây chuyền.
Một thực nghiệm năm 2002 tại Ethiopia đã ghi nhận một vụ nổ nhỏ khi nhóm nghiên cứu ném túi rác 30kg vào núi lửa. Hơi nước bốc lên từ rác gặp dung nham sẽ tăng áp suất cực mạnh, đẩy núi lửa đến trạng thái mất cân bằng và dễ phun trào bất thường.
Ngoài ra, các chất độc như kim loại nặng, hóa chất công nghiệp, thậm chí chất phóng xạ nếu ném vào núi lửa cũng không biến mất. Chúng có thể ngấm vào lớp magma và phát tán khi núi lửa hoạt động, gây ô nhiễm diện rộng vượt ra ngoài mọi ranh giới địa lý.
Giải pháp không nằm ở núi lửa, mà nằm ở con người
Ý tưởng dùng núi lửa làm “bãi rác tự nhiên” từng được NASA cân nhắc nhưng đã nhanh chóng bị loại bỏ. Lý do rất rõ ràng: nó không giải quyết được gốc rễ của vấn đề, mà chỉ khiến tình hình môi trường thêm tồi tệ và mất kiểm soát.
Giải pháp thật sự nằm ở chính mỗi người: giảm tiêu dùng, tái chế, phát triển vật liệu sinh học phân hủy, thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn và kiểm soát rác thải từ khâu sản xuất.
Khi giảm lượng rác ngay từ đầu, con người sẽ không phải tìm đến những giải pháp “mạo hiểm” như giao hết cho dung nham.
Núi lửa không phải “cỗ máy hủy rác của Trái Đất”. Ngược lại, nếu xử lý sai, nó có thể trở thành “quả bom khí độc” chờ phát nổ. Trong cuộc chiến với ô nhiễm rác thải, không phải dung nham, mà chính tư duy và hành vi con người mới là vũ khí quan trọng nhất.
